Hazırlayan: Harun BOZKUŞ
Kararlarımızı ve özgürlüğümüzü bir kenara bırakıp salt bilim ışığında düşünmeye çalışalım. Evrendeki her şey, geçmişteki birtakım olayların sonucu olarak meydana gelmiştir. Ve bu mantıkla, gelecekteki her şey de şu anda olan şeylerim sonucu olarak meydana gelecektir. Kısaca “şu an” için geçmişin sonucu ve geleceğin nedeni diyebiliriz.
Peki ya evrendeki bütün atomların yerini, hareket eğilimini ve geçmişteki yerini bilseydik ne olurdu? Teknik olarak her şeyi biliyor olurduk ve o andan sonra olacak her şeyi hem de her şeyi hesaplayabilirdik. Her şeyin yerini bileceğimiz için en ufak bir değişikle bütün bir geleceğin nasıl değişeceğini de bilebilirdik tabii.
İşte bu durumda Laplace’ın Şeytanı biz olurduk.
Laplace’ın Şeytanı, ilk olarak 1814 yılında Pierre-Simon Laplace tarafından bir makalede dile getirilmiş, determinizm için popüler bir örneğe dönüşmüş olan sanal bir varlıktır.
Determinizmi ise unutanlar için olan şeylerin nedensellik çerçevesinde zorunlu olarak meydana gelmesi şeklinde hatırlatabiliriz.
Laplace’ın Şeytanı olmak zar atmaktan biraz farklıdır. O zarı her attığında, havada süzüldüğü her bir atomu, düştüğü yerdeki her bir atomu, her atomun her hareketini bilen bir varlıktır. Yani zarı atmak, atomların yerini nasıl değişeceğini bilerek değiştirmektir. Atılan zarın ne geleceğini bilebilmektir.
Ya da bir diğer yoruma dayanarak bunları öğrenebilmektir diyebiliriz. Bu da onu bir miktar değiştirecektir. Her atomun hareketinin bağımsız bir sonuca sahip olduğunu varsayarsak, Laplace’ın Şeytanı kaç yüzü olduğunu bilmediğimiz o zarını her attığında farklı bir atomun yerini değiştirerek atom sayısınca farklı sonuç elde edebilir. Bir düşünün, var olan her atom için bir farklı olasılık… Laplace’ın Şeytanı olmak, bir kumar oyununda bütün kartların sırasını ve yerini bilmektir.
Bu metafordaki oyunu evren varsayarak sonlandırırsak, içinde bulunduğumuz bu oyunun bir oyuncusu olarak bizim kazanma ihtimalimiz, oyunun adil olduğu fikri ve bizim oyuncu sayılmamız konusundaki fikir kadar tartışılabilir bir fikir olmayı sürdürüyor, sürdürecek.