Yapay Zeka
Yapay Zeka: Bilgisayar biliminin bir dalı olarak kabul edilen; makinelerin daha yaratıcı davranması ve gerçek bir insan gibi reaksiyonlar vermesidir. Yapay zeka kavramı bilgisayar bilimine ilk defa John McCarthy tarafından 1955 yılında Dortmouth Kolejinde kazandırılmıştır. Yapay zekanın amacı, tıpkı gerçek bir insanı taklit edebilen ve insanın verebileceği tepkiler verip, bunları öğrenebilen yapay bir mekanizma meydana getirmektedir.
Yapay zeka nasıl ortaya çıktı ?
Bilgisayar tekniklerinin yeni ortaya çıktığı dönemde , ‘Makineler düşünebilir mi’ sorusunun Mathison Turing tarafından sorulması ile hakkında ilk adımların atılmaya başlandığı yapay zeka, 2. Dünya Savaşı döneminde çeşitli askeri silah teknolojilerin ortaya çıkması ve bilgisayarların gelişmesindeki en önemli etkenlerden biridir.
Çeşitli şifre algoritmaları ve veri çalışmaları ile birlikte ortaya çıkan makine zekası kavramı, ilk bilgisayardan bugünkü akıllı telefonlara kadar, üretilen tüm teknolojik cihazların, insan temel alınarak geliştirildiğini ortaya koymaktadır.
Eski dönemlerde çok yavaş ilerlese de günümüze kadar önemli adımların atıldığı yapay zeka, bugün yetenekli robotların ortaya çıkması ile ne kadar ilerlendiğini ortaya koymaktadır.
Yapay Zeka Türleri
Yapay zeka, temelde zayıf (dar) ve güçlü (genel) olmak üzere iki sınıfta incelenebilir. Belirli bir görev için tasarlan zayıf yapay zekalar, en basit örnekle Siri gibi, kısa komutlarla çalışan yazılımlarla açıklanabilir.
Güçlü yapay zeka tanımı ise genelleştirilmiş insan bilişsel yeteneklerine sahiptir ve kısaca bilinmeyen bir görev sunulduğunda da çözüm üretmek için yeterli zekaya sahiptir. 1950’de matematikçi Alan Turing tarafından geliştirilen Turing Testi, yöntemin tartışmalı olmasına rağmen bir bilgisayarın insan gibi düşünebileceğini belirlemek için kullanılıyor. Bu testi geçen yapay zekalar yaygınlaştığında insanlığın korkmaya başlaması gerektiğini savunan bilim insanlarına ithafen, testi gerçekleştirecek Türk bilim insanlarını öneririm. Sonuçta “Şişt sen hiç abızıttın mı?” sorusuna yanıt veren robottan şahsen ben de korkarım.
Şaka bir yana, öğrenme, öğrenileni kullanma ve öğrenilenlerden yeni çözüm yolları üretebilme kapasitesi olarak tanımlanan zekanın yapayı da kendi içinde sınıflara ayrılıyor. Michigan State Üniversitesi’ndeki bütünleşik biyoloji ve bilgisayar bilimi ve mühendislerinden bir yardım profesörü olan Arend Hintze’e göre AI’yi, 4 ana başlıkta sınıflandırabiliyoruz.
1. Reaktif Makineler
Dünyaca ünlü satranç şampiyonu Garry Kasparov’u 1997’de yenen IBM satranç programı Deep Blue, buna en güzel örnektir. Satranç tahtasındaki parçaları tespit edip tahminlerde bulunabilen yapay zekanın hafızası yoktur ve geçmiş deneyimleri gelecekteki etkinlikler için kullanamaz. Kendi ve rakibinin olası hareketleri analiz edebilen ve en stratejik hareketi seçebilen Deep Blue, bir oyuncuya verilen 3 dakikalık süre içerisinde ortalama 540 hamle hesaplayabiliyor.
Geçtiğimiz yıl, Google’in AlphaGo adlı sinir ağı ve takviyeli öğrenme (reinforcement learning) içeren yapay zekalı Go oyunu uygulaması da dünyanın en iyi oyuncuları arasında yer alan Lee Sadol’u yenmeyi başardı.
2. Sınırlı Bellek
Gelecekteki kararları bildirmek için geçmiş deneyimlerini kullanabilen bu yapay zeka türü, yaygın olarak özel araçlarda kullanılıyor. Şeritleri değiştirebilen bu araçlar, doğru kararlar vermek için hafızasında tuttuğu sınırlı bilgiyi kullanabiliyor. Dijital asistanlar gibi sınırlı bellek sahibi yapay zekalar, bir kaç adımlı konuşmaları akıllarında tutabilseler de bizlerle, saatlerce muhabbet edebilme yetisine sahip değiller.
3. Zihin Teorisi
İnsanların aldığı kararları ve verdikleri tepkileri anlayabilen bu yapay zeka teknolojisi, sosyal olarak iletişime geçebiliyor. Henüz mevcut olmayan bu AI türüne Star Wars filminden R2-D2robotu örnek verilebilir
4. Benlik Farkındalığı
Bu kategoride AI sistemleri kendine özgü bir duygusu vardır, bilinçlidir. Kendini bilen makineler mevcut durumlarını anlar ve bilgileri diğerlerinin ne hissettiğini anlamak için kullanabilirler. Benlik farkındalığı olan yapay zekaya örnek olarak Ex Machina filminden Eva verilebilir.
Farklı Yapay Zeka Akımları
Sembolik ve Sibernetik yapay zeka çalışmaları, farklı akımlar olmasına rağmen akımda başlangıçta kötü bir kaderle karşılaşmış ve her iki tarakta da çalışmalar beklediği gibi sürdürülememiştir.
Sembolik yapay zeka çalışmalarında robotlar insanların sorularına beklenen tepki ve cevapları tam olarak veremezken Sibernetik yapay zekada ise yapay sinir ağlarının bekleneni vermemesi iki taraftaki çalışmaların tam anlamı ile başarılı olmadığını ortaya koymuştur. İki tarafta yaşanan başarısızlıkları sonucunda, farklı dallar ve düşünceler yerine tek bir amaç ile devam edecek uman yapay zeka çalışmalarının ortaya çıkmasını sağlamıştır.
Günümüzde Yapay Zeka Kullanılan Alanlar
Sanal Asistanlar: Apple’ın kullandığı Siri, Google’ın kullandığı Now gibi kişisel sanal asistanlar artık hepimizin kullandığı başlıca yapay zekaya sahip asistanlardır.
Oyunlar: Bilgisayar ve konsollar için geliştirilen oyunlarda da yapay zekanın en çok tercih edildiği bir diğer alandır. Örneğin ; Far Cry ve Call of Duty gibi oyunların yeni sürümlerinde oldukça üstün yapay zekaya sahip oyun botları yer alır. Bu oyun botları bir çok kriteri göz önünde bulundurarak hamlelerine karar verebilir ve kullanıcıların karşısında güçlü birer rakibe dönüşebilir.
Satın Alma Tahmincileri: Google AdSense ve Amazon gibi birçok şirketin kullandığı yapay zeka sayesinde bilgisayar önce yaptığı aramlar göz önünde bulundurularak isabetli satış önerilerinde bulunabilir. Bu sistem aynı zamanda internet reklamlarında da kullanılmaktadır.
Dolandırıcılığı Önleme: Gelişmiş Antivirüs yazılımları ve Google gibi büyük arama motorlarının büyük çoğunluğu kullanıcıları aldatacak ve yanıltıcı içeriğe sahip olan sayfaları filtreleyebilmekte ve bunları kullanıcılar için internet ortamından uzaklaştırabilmektedir. Örneğin; Google arama motoru, dolandırıcılık için açılan bir web sitesini çok kısa sürede saptayarak saf dışı bırakır.
Sohbet ve Destek Botları: Kullanıcıların ihtiyacına 7 gün ve 24 saat boyunca cevap vermek için geliştirilen bu botlar sizinle yazılı olarak sohbet edip, istediğiniz alandan bilgi sunabilmektedirler. Henüz bu tip botlar konusunda istenen verim yüksek ölçüde edilemiyor olmasına karşın bu konuda Facebook’un yaptığı atılımlar insanı yapay zekanın işleyişi karşısında hayrete düşürebiliyor.
Güvenlik Sistemleri: Yalnızca tanımlanan kimlik, ses veya yüz ile giriş yapmaya izin verme yetkisine sahip olan güvenlik sistemleri yapay zekanın kullanıldığı en etkileyici alanlardan biridir. İnsanlar bu tür protokolleri meydana getirirken sıkılırken, makineler hemen sıkılmıyor hem de taviz vermeksizin güvenliği sağlıyor. Ayrıca makineler sosyal mühendislik saldırılarıyla da ele geçirilemiyor.
Müzik ve Seyir Öneri Robotları: Spotify gibi popüler müzik servisleri debazen yapay zekadan faydalanabilir. Örneğin Spotify, sizin dinlediğiniz önünde bulundurarak size özel ve beğenebileceğiniz yeni şarkılar önerebiliyor.
Akıllı Ev Sistemleri: Akıllı ev sistemleri konusunda da artık yavaş yavaş yapay zekaya doğru adım atılıyor. Akıllı ev sistemi dışarıdaki hava ile evinizin içerisindeki havayı karşılaştırarak ısıtma veya soğutma sistemini manuel olarak ayarlayıp tasarruf yapmanıza yardımcı olabiliyor.
https://www.youtube.com/watch?v=dH20yT1Kc6w
Tüm bunların dışında da yapay zekanın kullanıldığı bir çok alan mevcuttur. Lakin bunlar hem en çok bilinen hem de günlük hayatımızda pratik olarak kullandığımız yapay zeka çözümleridir.
Dr.ŞeydaErtekin’in “Yapay zeka çağı” videosu
https://www.youtube.com/watch?v=d4kQVyAEsqA
Barış Özcan’ın “Bu tasarımları insan mı yaptı yoksa yapay zeka mı?” ve “Dünyanın ilk yapay zeka TV sunucusu” videosu
https://www.youtube.com/watch?v=OeKfSosXsuU
https://www.youtube.com/watch?v=MfRXdjOznRQ