Hepimiz bir yerlerde mutlaka şu cümleyi duymuşuzdur; Yeni nesil zehir gibi! Bunun bir adı var: Flynn Etkisi.
Bunu anlatmadan zekâ hakkında bilgi tazeleyelim. Biliyoruz ki şimdiye kadar bilim insanları zekâ hakkında çokça araştırma yapmış zekayı ölçmeye, sınıflandırmaya ve tanımlamaya çalışmış ve ortaya nice teoriler ve testler çıkmış.
Söz konusu teorilerden biri Cattell-Horn teorisidir. Raymond Cattell öğrencisi John Horn birlikte 1966 yılında bir zekâ teorisi geliştirdiler. Bu teori zekayı akışkan (gf) ve kristalize (gc) olarak iki sınıfta inceler. Kısaca açıklamak gerekirse akışkan zekâ yeni bilgileri öğrenme, problem çözme ve akıl yürütme becerisiyken kristalize zekâ önceden öğrenilmiş bilgileri ve geçmiş deneyimlerimizi kullanabilme becerisidir.
Peki nedir bu Flynn Etkisi?
Flynn Etkisi olarak da adlandırılan, zekâ testi puanlarında yıllar içinde gözlenen düzenli artıştır. Bunun sebebi insanların zihinsel evrimidir. Zihinsel evrim çevresel koşulların ve teknolojinin gelişmesi gibi birçok etken dolayısıyla kaçınılmaz hale gelir.
James Flynn’in dikkatini de zeka testi puanlarının nesilden nesile artması çekti. Araştırmalar yaptı ve sonucunda da bulgular elde etti. Bu bulgulara dayanarak çıkarımlarda bulundu. Bunlardan biri akıcı zeka ölçümlerinde elde edilen artışın kristalize zeka ölçümlerindeki artıştan çok daha fazla olmasıydı.
İnsanların aldığı örgün eğitim yaygınlaşması ve kalitesinin artmasıyla kristalize zeka ölçümlerindeki artış zaten bekleniyordu. Fakat akışkan zeka ölçümlerinin artması, hem de bu denli. Bunun sebebi ise artık değerlerimizi mantıksal açıdan eleştirmemiz ve somut oluşumlar olarak ele elmamızdır. Kısacası soyutlamalar üzerinden mantık yürütebilmemizdir.
Zekâ puanlarındaki bu düzenli artış, günümüz toplumunun problem çözmeye dayalı yaşam tarzının çevresel kaynaklı ancak genlere de aktarılan bir yansıması olarak açıklanmıştır (Flynn, 2006).
Yani ne bizim atalarımız aptal ne de biz dâhiyiz. Bir de James Flynn’ den bol örnekli anlatım isteyenler olursa videoyu izleyebilir.
Referanslar
Uluç, S. Korkmaz, B. Şahin, Ö. Flynn Etkisi’nin Türk Örnekleminde Değerlendirilmesi, Türk Psikoloji Dergisi, Haziran 2014, 29 (73), 60-69
Rindermann, H., Becker, D., & Coyle, T. R. (2017). Survey of expert opinion on intelligence: The FLynn effect and the future of intelligence. Personality and Individual Differences, 106, 242–247.
Tourva, A., & Spanoudis, G. (2020). Speed of processing, control of processing, working memory and crystallized and fluid intelligence: Evidence for a developmental cascade. Intelligence, 83, 101503.
psychometrics.cam.ac.uk/about-us/directory/beyond-the-flynn-effect
hipokampusakademi.com/akici-ve-kristalize-zeka-nedir/
ted.com/talks/james_flynn_why_our_iq_levels_are_higher_than_our_grandparents?language=tr#t-825914